Inventaris van het bouwkundig erfgoed

De inventaris van het bouwkundig erfgoed bevat zowel beschermde als niet-beschermde gebouwen. Voor beschermde gebouwen geldt de regelgeving van het onroerenderfgoeddecreet. Niet-beschermde, waardevolle gebouwen in de inventaris hadden lange tijd geen bijzondere rechten. Dat veranderde toen de inventaris in september 2009 voor het eerst juridisch werd vastgesteld. De Vlaamse Regering stelt deze inventaris jaarlijks vast. Het nieuwe Onroerenderfgoeddecreet bepaalt dat aan deze vaststelling een openbaar onderzoek vooraf gaat van 60 dagen.

Hiertoe wordt samengewerkt met de gemeentebesturen, die hierover communiceren langs de geijkte kanalen. Ook het agentschap kondigt het openbaar onderzoek aan, onder meer met een bericht in minstens drie dagbladen. Tijdens het openbaar onderzoek kan elke burger opmerkingen of bezwaren formuleren over feitelijkheden (bv. een fout in het gegeorefereerde plan, de naam van het goed, de erfgoedkenmerken zoals stijl, datering, materiaal...). De minister wint over de inventaris en het openbaar onderzoek advies in bij de Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed (VCOE) waarna hij de inventaris vast stelt.

De vier geldende wettelijke rechtsgevolgen van een goed

1. Voor gebouwen uit de vastgestelde inventaris mag je afwijken van de normen rond energieprestatie en binnenklimaat, als dat nodig is om de erfgoedwaarde van het pand in stand te houden.
2. Zonevreemde gebouwen uit de vastgestelde inventaris kunnen gemakkelijker een nieuwe functie krijgen. Zo kan een leegstaande hoeve bijvoorbeeld een woonfunctie krijgen, ook al ligt zij in agrarisch gebied.
3. Wanneer je een gebouw uit de vastgestelde inventaris wil afbreken, heb je een omgevingsvergunning nodig. Een gemeente kan die alleen uitreiken nadat zij advies heeft gevraagd over de erfgoedwaarden van het gebouw.
4. Bij gebouwen van de inventaris wordt socialehuisvesting door renovatie gestimuleerd. In de socialewoningbouw geldt de regel dat de kosten voor renovatie maximaal 80% mogen bedragen van de prijs voor een nieuwbouw van dezelfde omvang. Als de renovatiekosten meer bedragen moet het gebouw worden gesloopt en vervangen door een nieuwbouw. Voor gebouwen uit de inventaris geldt die regel niet.

Een gebouw wordt niet zomaar opgenomen op de vastgestelde inventaris van het bouwkundig erfgoed. Onderzoekers wegen ieder item zorgvuldig af en houden rekening met een aantal wettelijke criteria.

• Eerst en vooral moet het gebouw historische, artistieke, socioculturele, volkskundige, wetenschappelijke en/of industrieel-archeologische waarde hebben.
• Daarnaast spelen ook de zeldzaamheid, de gaafheid, de authenticiteit, de representativiteit, de ensemblewaarde en de contextwaarde een rol.
• Of een pand wordt opgenomen in de inventaris hangt af van een globale beoordeling van al deze aspecten.

Wet of reglement

• Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013, gewijzigd bij decreet van 4 april 2014.
• Besluit van de Vlaamse Regering van 16 mei 2014 betreffende de uitvoering van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013.